A.I: Bối cảnh dịch chuyển (P.3)
-Facebook: "https://www.facebook.com/tranthetruyen"
Series này trình bày và làm rõ thêm các câu trả lời của tôi trong buổi thuyết trình & tọa đàm ngày 19/8 tại ĐH KHTN TPHCM, trước khán giả là các bạn học sinh phổ thông trung học và SV ĐH.
Phần 3 này tập trung vào chủ đề đang thời sự mấy hôm nay: AI & Việt Nam.
AI & VIỆT NAM
Mỗi lần thuyết trình ở hội thảo đông khán giả thế nào cũng được hỏi (đôi khi được mớm) về vấn đề: Với AI thì Việt Nam nên thế nào. Hôm thuyết trình vừa rồi, có bạn lại hỏi về chuyện ấy sau khi thấy tôi trình bày một slide giới thiệu môt tiểu luận tôi và anh Nguyễn Khắc Lịch viết năm 2018 nhân dịp anh sang Mebourne tập huấn. Anh Lịch hiện đang phụ trách Cục Công nghiệp Công nghệ Thông tin và Truyền thông của bộ 4T.
Ý của bạn ấy, nếu tôi nhớ không nhầm, thì hỏi về ở VN thì nên tập trung vào lĩnh vực nào, vì như tôi đã trình bày ở một slide trước đó, AI là công nghệ phổ quát như điện năng, có thể dùng ở bất kỳ đâu để hỗ trợ con người.
Nhà trồng ngô đồng, phượng hoàng sẽ đến
Tôi không thể trả lời trực tiếp vào câu hỏi ấy trong phạm vi một phút mà chỉ nói khái quát rằng thế giới bây giờ kết nối chặt chẽ, VN là một phần của mạng lưới ấy. Cái mà ta cần làm là làm sao để nhân tài AI, vốn và công nghệ đổ về VN và sinh sôi ở đó. Tư duy làm theo kiểu riêng, hay nhằm cạnh tranh đánh lại ai đó trong một lĩnh vực phổ thông nào đó, nhất là anh bạn phương Bắc, có lẽ khó khả thi. Ví dụ như có một doanh nghiệp lớn làm về văn bản tiếng Việt. Đây là vấn đề hiện đã trở nên phổ thông với AI, sẽ rất khó cạnh tranh với những công nghệ phổ biến như LLMs, sau một ít tinh chỉnh.
Ai có thẩm quyền nói
Tất nhiên hiểu biết của tôi về AI tại VN thì cũng như mọi công dân VN biết tiếng Việt khác, là thông qua các kênh đại chúng, và thi thoảng tiếp xúc với giới học thuật và doanh nghiệp làm AI. Vậy nên khi đặt câu hỏi cho chúng tôi để kỳ vọng có câu trả lời tốt hơn một giảng viên, nhà công nghệ hay doanh chủ AI trong nước, là đã "làm khó" chúng tôi rồi. Tất nhiên các bạn có khi cũng biết tỏng là thế, nhưng cứ hỏi, để có câu chuyện đẩy đưa, và đối với báo chí thì có thể hút được độc giả hơn một chút.
Chuyện đó cũng không có gì, nếu như câu chuyện không hướng tới một ông Tây bà đầm nào đó cả đời chưa từng đến Việt Nam, và nhiều khi không biết ở Việt Nam người ta nói tiếng Việt chứ không phải một thứ tiếng phổ thông khác, hay thậm chí chiến tranh đã kết thúc gần 1/2 thế kỷ, mà từ đó đến nay đã có 2 thế hệ sinh ra. Hoặc giả ông bà ấy có biết, thì phải xem họ đang được ai trả lương, và có đang bán hàng gì không.
Kế hoạch 2018 có gì?
Nhân tiện tôi giải thích một chút bối cảnh ra đời của tiểu luận năm 2018. Lúc đó AI đã phát triển đến một trình độ khá cao, có thể dùng được trong nhiều bài toán thực tế liên quan đến xử lý ảnh và văn bản (ví dụ Google Translate năm 2016 đã dùng hoàn toàn phương pháp Học sâu). Hệ sinh thái AI đã trở nên phổ biến, dễ tiếp cận, ai cũng dùng được, miễn là biết lập trình và chút Toán đại cương. Câu chuyện còn lại là đào tạo nhân tài.
Tôi có đề xuất một ý tưởng khá rồ là trong vòng 7 năm đào tạo 100 ngàn kỹ sư AI, tập trung vào 3 đầu cầu lớn là Hà Nội, Đà Nẵng và TP HCM. Lập luận (ẩn) của tôi là, ngành IT sớm muộn cũng sẽ chuyển mình thành ngành AI (ít hay nhiều), và giá trị kinh tế đem lại của ngành này thì lớn hơn hẳn các ngành khác trong bổi cảnh quốc tế hóa hiện nay. Mỗi năm VN có khoảng 1 triệu HS phổ thông tốt nghiệp, chỉ cần 1.5% số ấy được đào tạo bài bản là ta đủ người thôi.
Tất nhiên đó là ý tưởng lãng mạn của một ông giáo nghèo, chứ còn làm sao để có 100 ngàn kỹ sư đủ chuẩn quốc tế, và đào tạo rồi thì họ đi đâu, làm gì, thì tôi không có đề xuất 🙂
Sau 6 năm nhìn lại thì chúng ta chưa có 100 ngàn kỹ sư xịn, nhưng tốc độ đào tạo cũng rất chóng mặt, với các trung tâm đào tạo ngắn hạn, chương trình nội trú, và chính quy ở rất nhiều đại học lớn. Số 100 ngàn đó sẽ nhanh chóng đạt được, dù chất lượng là câu chuyện còn phải bàn, vì dù sao, nút cổ chai là ở chỗ có đủ thầy giỏi (và dũng cảm) và bài toán hay.
Năm nay AI tạo sinh trở nên phổ biến, ngành này lại dịch chuyển một lần nữa. Có lẽ là lúc nhìn lại những đề xuất trong tiểu luận.
Ít ra viết tiểu luận bây giờ sẽ sử dụng AI là chính, như kỳ vọng của tôi năm 2018: "Bản kế hoạch này nên được AI viết ra". Lúc đó tôi kỳ vọng một AI có thể đọc hiểu mọi thông số kinh kế kỹ thuật, nhân lực, và tham khảo ý chí của chính quyền và người dân, để tạo ra một bản kế hoạch hoàn hảo. Ngày đó AI chưa đọc hiểu như bây giờ.
Slides: https://truyentran.github.io/talks/AI-landscape-compact.pdf