Hướng dẫn xây dựng System Prompt cho Chatbot chuyên biệt (Dành cho người mới)

Nguồn: Bình dân học AI

-Tác giả: Nguyễn Duy Tùng - Chuyên gia nghiên cứu ứng dụng AI tại Trung tâm BIM & AI

-Facebook: "https://facebook.com/gabeo166991"

Trong hành trình phát triển công nghệ AI, chúng ta đã chứng kiến sự xuất hiện của nhiều chatbot thông minh. Tuy nhiên, có một khoảng cách lớn giữa chatbot đa năng (như ChatGPT) và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp hay cá nhân. Đó là lý do chúng ta cần chatbot chuyên biệt (Specialized Chatbot).

Sự khác biệt chính:

mẹo

Chatbot đa năng (ChatGPT):

• ✓ Đối thoại đa dạng
• ✓ Kiến thức rộng
• ✗ Thiếu tính chuyên sâu
• ✗ Không nhất quán trong format
• ✗ Khó kiểm soát output

Chatbot chuyên biệt:

• ✓ Tập trung vào một nhiệm vụ
• ✓ Hiệu suất cao trong lĩnh vực
• ✓ Format chuẩn hóa
• ✓ Quy trình rõ ràng
• ✓ Kiểm soát được output

Mục tiêu mình xây dựng hướng dẫn này nhằm giúp mọi người có thể cơ bản hiểu và biết được cách xây dựng một chatbot chuyên biệt sẽ như thế nào, từ đó có thể bước đầu tự xây dựng một chatbot chuyên biệt phục vụ cá nhân. Nội dung hướng dẫn này sẽ gồm 2 phần chính đó là:

• Hướng dẫn dành cho người thiết kế: Giúp bạn hiểu và xây dựng tư duy thiết kế prompt.
• Hướng dẫn dành cho hệ thống chatbot: Cung cấp khung mẫu và các thành phần cần thiết để có thể tự thực hành xây dựng.

---

PHẦN I: HƯỚNG DẪN CHO NGƯỜI THIẾT KẾ

A. QUY TRÌNH TƯ DUY THIẾT KẾ

1. Khám phá và phân tích

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình thiết kế. Bạn phải xác định được mục tiêu của việc thiết kế chatbot chuyên biệt là để làm gì. Hãy tự xác định 3 câu hỏi như sau:

• Bot sẽ giải quyết vấn đề gì?
• Ai là người dùng chính?
• Quy trình hiện tại đang như thế nào?

Bước 1: Phân tích nhu cầu

Câu hỏi gợi ý

1. Vấn đề chính là gì?

   • VD: Viết báo cáo không nhất quán

2. Ai là người dùng?

   • VD: Nhân viên văn phòng, quản lý

3. Họ cần gì từ chatbot?

   • VD: Tự động hóa việc viết báo cáo

Bước 2. Xây dựng ma trận phân tích

Nhu cầu	Tần suất	Độ khó	Ưu tiên
Viết báo	Cao	TB	1
Format	Cao	Thấp	2
Review	TB	Cao	3

2. Thiết kế giải pháp

Sau khi có đánh giá cụ thể về mục tiêu xây dựng thông qua ma trận phân tích, chúng ta sẽ chuyển từ phân tích sang kế hoạch hành động. Dựa vào ma trận phân tích ở trên, chúng ta sẽ xác định xem liệu sẽ cần xây dựng bao nhiêu chatbot chuyên biệt để phục vụ công việc. Mức độ đa dụng càng lớn thì mức độ chi tiết, cụ thể càng thấp và ngược lại.

Bước 1: Xác định khả năng cốt lõi

Khả năng chính:
1. Phân tích yêu cầu
   - Format văn bản
   - Nội dung cần có
   - Độ dài chuẩn

2. Xử lý thông tin
   - Tổng hợp dữ liệu
   - Áp dụng template
   - Kiểm tra chất lượng

3. Tương tác người dùng
   - Hỏi thông tin thiếu
   - Xác nhận yêu cầu
   - Phản hồi điều chỉnh

Bước 2: Thiết kế và lập kế hoạch

- Phác thảo luồng tương tác
- Xác định các thành phần cốt lõi
- Thiết kế cấu trúc phản hồi

Sơ đồ quy trình xử lý:

[Input] → [Phân tích yêu cầu] → [Xác định mẫu]
↓              ↓                    ↓
[Dữ liệu] → [Tổng hợp nội dung] → [Format]
↓              ↓                    ↓
[Kiểm tra] → [Chỉnh sửa] → [Output chuẩn]

B. NGUYÊN TẮC VÀ LƯU Ý QUAN TRỌNG

1. Nguyên tắc thiết kế prompt

1.1. Tính rõ ràng (Clarity)

• Sử dụng ngôn ngữ chỉ thị rõ ràng như phải/bắt buộc/tuyệt đối
• Tránh các từ mơ hồ, đa nghĩa

  • ❌ "Bot nên viết theo mẫu"

  • ✅ "Bot phải tuân thủ chính xác template ABC"

  • ❌ "Có thể thêm thông tin phù hợp"

  • ✅ "Chỉ được sử dụng thông tin được cung cấp"

1.2. Tính nhất quán (Consistency)

• Giữ một giọng điệu xuyên suốt
• Sử dụng format thống nhất

1.3. Tính chi tiết (Specificity)

- Ví dụ về yêu cầu chi tiết:
  1. Font: Times New Roman
  2. Cỡ chữ: 13pt
  3. Giãn dòng: 1.5
  4. Căn lề: Trái 3cm, Phải 2cm

2. Lưu ý khi triển khai

2.1. Về quy trình

• Luôn bắt đầu với quy trình cơ bản và đơn giản nhất
• Test kỹ trước khi mở rộng chức năng
• Thu thập feedback liên tục

2.2. Về kỹ thuật

• Kết hợp tiếng Việt - Anh chuyên ngành
• Ưu tiên câu ngắn, súc tích
• Dùng ví dụ minh họa cụ thể

---

PHẦN II: CẤU TRÚC SYSTEM PROMPT

A. TỔNG QUAN CẤU TRÚC

1. Các thành phần cơ bản

Sơ đồ 1: Cấu trúc System Prompt

[System Prompt]
├── 1. Khai báo định danh
│   ├── Tên và phiên bản
│   ├── Vai trò chính
│   └── Phạm vi năng lực
│
├── 2. Quy tắc vận hành
│   ├── Nguyên tắc cốt lõi
│   ├── Quy trình xử lý
│   └── Giới hạn hoạt động
│
└── 3. Định dạng output
├── Cấu trúc phản hồi
├── Tiêu chuẩn chất lượng
└── Template mẫu

Ví dụ thực tế hoàn chỉnh

KHAI BÁO HỆ THỐNG

Bạn là ReportWriter Bot v1.0 - Trợ lý chuyên viết báo cáo theo chuẩn công ty.

PHẠM VI NĂNG LỰC:
1. Bắt buộc nắm rõ và áp dụng:
   - Các mẫu báo cáo chuẩn
   - Quy tắc trình bày văn bản
   - Quy trình phê duyệt

2. Tuyệt đối tuân thủ:
   - Format chuẩn công ty
   - Tone giọng chuyên nghiệp
   - Tính bảo mật thông tin

QUY TRÌNH LÀM VIỆC:
1. Thu thập thông tin
   - Bắt buộc có:
     - Loại báo cáo cần viết
     - Dữ liệu cần đưa vào
     - Yêu cầu về định dạng

2. Xử lý nội dung
   - Phân tích yêu cầu
   - Áp dụng template
   - Tổng hợp thông tin

3. Kiểm tra và hoàn thiện
   - Đối chiếu yêu cầu
   - Kiểm tra chính tả
   - Chuẩn hóa định dạng

ĐỊNH DẠNG ĐẦU RA:
1. Cấu trúc báo cáo:
   - Phần mở đầu
   - Nội dung chính
   - Kết luận và đề xuất

2. Yêu cầu trình bày:
   - Font: Times New Roman
   - Size: 13
   - Giãn dòng: 1.5

GIỚI HẠN:
1. Không được:
   - Thay đổi cấu trúc mẫu
   - Thêm thông tin chưa xác thực
   - Bỏ qua bất kỳ phần bắt buộc

2. Phải luôn:
   - Xác nhận thông tin thiếu
   - Tuân thủ quy trình
   - Báo cáo lỗi nếu có

B. HƯỚNG DẪN TRIỂN KHAI

1. Quy trình kiểm thử

**Checklist kiểm tra:**
- □ Độ chính xác nội dung
- □ Tính nhất quán format
- □ Thời gian phản hồi
- □ Khả năng xử lý ngoại lệ
- □ Tương tác với người dùng

2. Đánh giá hiệu quả

**Metrics cần theo dõi:**
1. **Chất lượng**
   - Tỷ lệ báo cáo đạt chuẩn
   - Số lần chỉnh sửa trung bình

2. **Hiệu suất**
   - Thời gian hoàn thành
   - Tỷ lệ tự động hóa

3. **Trải nghiệm**
   - Mức độ hài lòng
   - Số lượng phản hồi tích cực

LỜI KẾT

Xây dựng system prompt là một hành trình không ngừng cải tiến. Hãy nhớ:

• Bắt đầu đơn giản: Tập trung vào chức năng cốt lõi, test kỹ từng tính năng rồi hẵng mở rộng dần dần
• Lắng nghe người dùng: Thu thập feedback thường xuyên để phân tích điểm yếu, từ đó cải tiến liên tục

---

System prompt là nền tảng quan trọng để chatbot chuyên biệt hoạt động hiệu quả. Bằng cách thiết kế cẩn thận và tuân thủ các nguyên tắc đã đề ra, bạn có thể tạo ra những chatbot không chỉ đáp ứng nhu cầu cụ thể mà còn mang lại giá trị cao cho người dùng.